Pożyczka dla spółki. Poradnik dla przedsiębiorcy.
Brakuje Ci pieniędzy w spółce na pokrycie zobowiązań, a zapłatę za wykonaną usługę otrzymasz w najbliższym czasie? Chcesz zachować płynność spółki, a nie wiesz, jak to zrobić?
Jednym z możliwych rozwiązań Twojego problemu jest tzw. cienka kapitalizacja, a więc udzielenie przez wspólnika pożyczki do spółki.
W ramach niniejszego opracowania chciałbym przybliżyć tematykę instytucji pożyczki oraz wymogi związane z zawarciem takiej umowy.
Instytucja pożyczki – co to jest?
Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Zgodnie z treścią przytoczonego powyżej art. 720 Kodeksu Cywilnego (dalej: KC), przez umowę pożyczki rozumie się:
- zobowiązanie przeniesienia własności pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku,
- zobowiązanie do zwrotu tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy.
Oznacza to, że przedmiotem umowy pożyczki może być zarówno określona ilość pieniędzy, jak również oznaczona co do gatunku rzecz. Akademickim przykładem tego rodzaju rzeczy jest kilogram cukru, który nie posiada znamion cech indywidualnych wyróżniających go od pozostałych. Jednak w ramach poniższego opracowania chciałbym skupić się wyłącznie na pożyczce udzielonej w formie pieniężnej.
Zaznaczyć należy, że Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zwrotu tej samej ilości pieniądza lub zwrotu tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Pożyczka udzielona przez wspólnika dla spółki – kolejne kroki
Reprezentacja spółki
Do skutecznego zawarcia umowy pożyczki niezbędne jest właściwe umocowanie każdej ze stron stosunku cywilnoprawnego. W związku z wyznaczonym stanem faktycznym, wyróżnić należy dwie strony stosunku cywilnoprawnego:
- Pożyczkodawca – np. osoba fizyczna będąca Wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- Pożyczkobiorca – np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której Wspólnikiem i członkiem zarządu jest Pożyczkodawca.
O ile umocowanie osoby fizycznej nie budzi wątpliwości, to kwestia reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością już tak. Co do zasady, spółka z o.o. będzie reprezentowana przez członków jej zarządu, czy to w przypadku reprezentacji samodzielnej, czy reprezentacji łącznej.
Co mówi na temat reprezentacji Kodeks Spółek Handlowych?
Analizując kwestię reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zwrócić należy uwagę na treść art. 210 § 1 i 2 Kodeksu Spółek Handlowych (dalej: KSH):
Art. 210. KSH [Umowa między spółką a członkiem zarządu]
- §1. W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
- §2. W przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1, jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu §1 nie stosuje się. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego.
Przytoczony przepis obejmuje wymóg szczególnego rodzaju umocowania do zawarcia umowy pożyczki z członkiem zarządu, który będzie przejawiał się obowiązkiem reprezentacji spółki przez radę nadzorczą lub ustanowionym do tego specjalnym pełnomocnikiem.
Odnosząc to do naszego stanu faktycznego wskazać należy, że w zakresie umocowania do reprezentacji spółki, istotny jest fakt bycia członkiem zarządu spółki.
Kiedy trzeba zawrzeć umowę pożyczki w formie aktu notarialnego?
Odmiennie jednak wygląda sytuacja, w której jedyny wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu. Otóż w takiej sytuacji, zgodnie z paragrafem drugim przytaczanego artykułu, nie będzie wymagana reprezentacja spółki przez ustanowionego do tego pełnomocnika lub członka rady nadzorczej. W takim przypadku umowa pożyczki będzie musiała być zawarta w formie aktu notarialnego.
Jest to ważne, ponieważ w razie niezachowania wymogów związanych z właściwą reprezentacją spółki, zawarta umowa pożyczki będzie nieważna.
Niezbędne czynności formalne
Niezależnie od powyższego ustawodawca przewidział wymóg udzielenia zgody przez spółkę kapitałową, w tym spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, na zawarcie umowy pożyczki przez tą spółkę z członkiem zarządu lub na jego rzecz.
Art. 15. KSH [Zgoda na zawarcie umowy z członkiem organu spółki] mówi:
§1. Zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, […] albo na rzecz którejkolwiek z tych osób, wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Ponadto, zgodnie z treścią Art. 230. KSH [Czynności o wartości dwukrotnie przekraczającej wysokość kapitału zakładowego]:
Rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przepisu art. 17 § 1 nie stosuje się.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na powszechną praktykę ustanawiania minimalnego kapitału zakładowego w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Powoduje to, że norma przewidziana w artykule 230 KSH nabiera większego znaczenia. Jednak z uwagi na wspomnianą praktykę i dyspozytywność normy zawartej w przytaczanym artykule, podkreślenia wymaga częste stosowania wyłączenia normy z art. 230 KSH w umowie spółki.
Umowa pożyczki a obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych
Zgodnie art. 9 pkt 10 lit. i ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych pożyczki udzielane przez wspólnika spółce kapitałowej, w tym spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, są zwolnione z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Udzielenie pożyczki spółce a VAT
Pożyczka udzielona spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przez osobę fizyczną – wspólnika/ członka zarządu nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Czy udzieloną lub zwróconą pożyczkę możemy traktować jako przychód?
Zgodnie z art. 12 ust 4 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do przychodu nie zalicza się:
pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów);
W związku z tym kwota pożyczki udzielonej spółce przez udziałowca nie stanowi przychodu ani w momencie jej otrzymania, ani w chwili jej zwrotu. Natomiast mogą go stanowić wszelkie opłaty związane z kredytem, w tym również odsetki. Stąd istotne jest, aby uniknąć potencjalnego nieodpłatnego świadczenia i przewidzieć w umowie odsetki na poziomie rynkowym.
Czy od zysków kapitałowych należy zapłacić podatek?
Od uzyskanych odsetek od kapitału, zgodnie z art. 30a ust 1. pkt. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy zapłacić zryczałtowany podatek wynoszący 19%.
Kto jest płatnikiem podatku od zysków kapitałowych?
Płatnikiem tego podatku, w omawianym stanie faktycznym, będzie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, co wynika z regulacji zawartej w art. 41 ust. 4 ustawy o podatku dochodowych od osób prawnych. Zaznaczyć należy, że na spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jako płatniku będzie ciążył obowiązek złożenia deklaracji rocznej PIT8AR.
Podsumowanie
Aby skutecznie zawrzeć umowę pożyczki pomiędzy wspólnikiem/członkiem zarządu a spółką z ograniczoną odpowiedzialnością należy pamiętać o spełnieniu szeregu wymogów, na które składa się m.in. odpowiedni rodzaj reprezentacji przy zawieraniu umowy pożyczki, a także potrzebne zgody do zawarcia samej umowy.
Autor: Adrian Wąsiołek, aplikant radcowski