fbpx
Firmy rodzinne w Polsce

Kilka lat temu spędzaliśmy zimowy urlop podróżując po Europie. Okoliczności sprawiły, że niespodziewanie musieliśmy szukać noclegu w małym miasteczku gdzieś w Tyrolu, ponieważ zapadała wczesna styczniowa noc i chcieliśmy zatrzymać się na odpoczynek. Miejscowość leżała na uboczu głównych szlaków turystycznych, więc mimo pełni sezonu mieliśmy nadzieję, że znajdą się dla naszej niewielkiej grupy 2 pokoje w sympatycznie wyglądającym hotelu.

Kiedy po kolacji udaliśmy się do naszych pokoi, tuż po wejściu na piętro naszym oczom ukazało się – namalowane na ścianie – olbrzymie drzewo genealogiczne rodziny właścicieli. Okazało się, że hotel jest w rękach tej samej rodziny od kilku wieków. Obecnie pałeczkę przejęło najmłodsze pokolenie – trójka młodych ludzi, którzy patrzyli na nas ze zdjęć umieszczonych w koronie drzewa. (Jako ciekawostkę dodam, że rodzina była nie tylko przedsiębiorcza, ale i muzykalna – od pokoleń tradycją było rodzinne jodłowanie i płyty z nagraniami ich śpiewu można było kupić w hotelowej recepcji.)

Historia przedsiębiorczości jest tak dawna jak dzieje człowieka. A jedną z najstarszych form przedsiębiorczości są właśnie firmy rodzinne.

Firmy rodzinne w Europie i na świecie

Z uwagi na brak jednej wspólnej definicji przedsiębiorstwa rodzinnego, w badaniach prowadzonych odnośnie firm rodzinnych siłą rzeczy pojawiają się różnice. Niemniej jednak, większość badań podaje dane dość zbliżone.

Można przyjąć, że około dwóch trzecich światowego biznesu jest w rękach rodzin, generując około 70% światowego PKB. Do grupy tej należą zarówno mikroprzedsiębiorstwa, średniej wielkości firmy, jak i olbrzymie międzynarodowe organizacje.

W Stanach Zjednoczonych około 60% pracujących Amerykanów jest zatrudnionych w firmach rodzinnych; firmy te wytwarzają ponad połowę amerykańskiego PKB. Do najbardziej rozpoznawalnych (i najbogatszych) należą Walmart, Ford Motor Company i Dell Technologies. Dodajmy, że w zestawieniu najbogatszych firm świata w pierwszej pięćdziesiątce przeważają firmy amerykańskie, europejskich i chińskie.

Przedsiębiorstwa rodzinne w Europie

W Europie firmy rodzinne stanowią około 60% wszystkich działających przedsiębiorstw. Statystyki pokazują, że od 50-80% europejskiego PKB wytwarzają właśnie firmy rodzinne, dając pracę blisko 50% pracowników sektora prywatnego.

I choć w powszechnym mniemaniu synonimem firmy rodzinnej jest pobliska piekarnia lub warsztat samochodowy, niewiele osób wie, że również tacy giganci jak Volkswagen, BMW, Roche, Auchan i Schwartz-Group (właściciel Lidla i Kauflandu), należą do przedsiębiorstw rodzinnych.

Firmy rodzinne w Polsce

Chociaż historia nie była dla nas łaskawa i nasza przedsiębiorczość miała wyjątkowo trudne warunki rozwoju, to mimo niesprzyjających okoliczności są w Polsce firmy rodzinne, których tradycja sięga dziewiętnastego stulecia.

Firma rodzinna z tradycją

Wśród najstarszych firm polskich, które nadal są w rękach rodzinnych warto wymienić choćby firmę A. Blikle, założoną przez Antoniego Kazimierza Blikle w 1869 r., słynną Pracownię Obuwia Jan Kielman, działającą w przy ul. Chmielnej Warszawie od 1883 roku, pracownię Lutniczą Niewczyk & Synowie, założoną przez Franciszka Niewczyka w 1885 r. w Poznaniu lub też piekarnię Sarzyński w Kazimierzu Dolnym, założoną w 1915 r. przez Jana Sarzyńskiego.

Firma rodzinna po 1989 roku

Rozwój biznesu w Polsce po 1989 r. nastąpił w dużej mierze za sprawą przedsiębiorczych osób, które postanowiły zainwestować posiadany kapitał i/lub wiedzę i założyć własne firmy. Wiele z nich z sukcesem prowadzi swoje biznesy już od kilkudziesięciu lat. Ponad 60% obecnie działających firm zostało założonych właśnie na przełomie lat 80. i 90. dwudziestego wieku.

Polska gospodarka opiera się w dużym stopniu na firmach rodzinnych. Należą do nich tak znane przedsiębiorstwa jak LPP (właściciel marki Reserved), Adamed Pharma, Grycan czy BlackRedWhite.

Niestety, wiedza o firmach rodzinnych w Polsce jest niewielka. Często nawet sami przedsiębiorcy nie uważają się za osoby prowadzące rodzinny biznes. Z tego względu nie wiadomo dokładnie, ile firm należy do tej kategorii.

Badania firm rodzinnych

W ostatnich latach przybyło badań, które dostarczają informacji na temat tego sektora gospodarki.

Badania GUS

Sporo informacji na temat sytuacji firm rodzinnych w Polsce można uzyskać z raportu Głównego Urzędu Statystycznego. W roku 2018 GUS przeprowadził badania sektora MŚP, które zostały opublikowane w formie raportu zatytułowanego „Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w sektorze MŚP”. Przedmiotem badania były przedsiębiorstwa sektora niefinansowego, zatrudniające 10-249 osób.

Z uwagi na brak ujednoliconej definicji firmy rodzinnej, na potrzeby badania przyjęto definicję wynikającą z badań PARP (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), która przyjmuje, że „przedsiębiorstwo rodzinne to podmiot gospodarczy, w którym pracuje co najmniej dwóch członków rodziny właścicieli lub osób z nią spokrewnionych i zarazem przynajmniej jedna z nich ma wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem i również do rodziny lub osób z nią spokrewnionych należy ponad 50% udziałów przedsiębiorstwa”.

1)    Jak wynika z raportu, blisko 34% respondentów deklaruje, że prowadzi przedsiębiorstwa rodzinne. Najwięcej deklarowanych znajdowało się w województwie łódzkim, wielkopolskim i podlaskim, a najmniej, bo jedynie 29% – w województwie mazowieckim.

2)    Mimo powszechnie panującej opinii, że firmy rodzinne działają głownie na rynku lokalnym, raport pokazał, iż niemal 35% respondentów określiło się jako firmy o charakterze ogólnokrajowym, a nieco ponad 17% – jako firmy działające również na rynkach międzynarodowych.

3)    Jeżeli chodzi o strukturę działalności, przeważały firmy rodzinne z następujących sektorów: przemysłowego (ok. 35%), handlowego wraz z naprawą pojazdów samochodowych (ok. 30%) oraz budowlanego (ok. 11%).

Ankiety magazynu Forbes

Z kolei wg magazynu Forbes, który regularnie bada polski rynek przedsiębiorstw rodzinnych, z badania przeprowadzonego w grudniu 2020 r. wynika, że:

1)     Niemal 72% firm rodzinnych jest dwupokoleniowych, 185 – jednopokoleniowych, a 10% – trzypokoleniowych.

2)     W ponad 90% firm zarządzanie należy do właściciela lub współwłaściciela. W większości firm rodzinnych nie ma planów, by zarządzanie firmą przekazać komuś spoza rodziny, co pokazuje dużą chęć i determinację, by biznes pozostał w rodzinie. Wygląda na to, że właściciele obdarzają członków swojej rodziny dużym zaufaniem.

3)     Większość ankietowanych przedsiębiorstw działa na rynkach lokalnych, a ok. 32% z nich ma zasięg ogólnokrajowy.

Wyzwania firm rodzinnych w Polsce

Większość raportów dotyczących prowadzenia firm rodzinnych w Polsce wskazuje na 3 główne wyzwania, które spędzają sen z powiek przedsiębiorcom:

Sukcesja

Ponieważ większość firm rodzinnych funkcjonuje w naszej gospodarce od przełomu lat 80. i 90. XX wieku, powoli nadchodzi czas, gdy po 30 lat rozwijania rodzinnego biznesu pierwsze pokolenie przedsiębiorców – założycieli przekazuje pałeczkę kolejnemu pokoleniu.

Niestety, jedynie około 9% polskich przedsiębiorców ma przygotowany konkretny plan sukcesji firmy rodzinnej. A doświadczenia pokazują, że im wcześniej zacznie się przygotowywać sukcesora do przejęcia zarządzania w firmie, tym skuteczniejsza będzie sukcesja. W krajach o wieloletniej tradycji firm rodzinnych sukcesja, a raczej przygotowanie do niej, zajmuje około 5 lat. W przypadku niektórych firm rodzinnych proces ten potrafi trwać nawet 10 lat. Sukcesja firmy rodzinnej – jej etapy i cały proces – jest dokładnie opisana TUTAJ.

Cyfryzacja

Wiele firm, nie tylko rodzinnych, przyznaje, że nie ma gotowej strategii cyfryzacji. Potrzebę tę dostrzega wyraźnie następne pokolenie, przyzwyczajone do bycia online i zdające sobie sprawę, że w tej kwestii należy działać szybko. Stagnacja na tym polu może doprowadzić do znacznego spowolnienia w rozwoju firmy.

Pozyskanie wykwalifikowanej kadry

Rosnąca konkurencja powoduje, że firmy mają trudność w pozyskaniu wysoko wykwalifikowanych pracowników. Mimo, że pandemia zmieniła rynek pracy, nadal nie jest łatwo pozyskać wykwalifikowaną kadrę z obszaru IT, e-commerce oraz business inteligence.

Zmieniające się otoczenie w zakresie prawa

Częste zmiany prawa stanowią prawdziwą bolączkę dla przedsiębiorców. Zmiany w legislacji utrudniają działanie zwłaszcza w mniejszej firmie, która nie zawsze dysponuje wystarczającymi zasobami ludzkimi i finansowymi, by być na bieżąco z nieustannymi zmianami polskiego prawa.

W ramach naszych usług możesz skorzystać ze stałej obsługi prawnej, dzięki czemu Twoja firma będzie zawsze na bieżąco z obowiązującym prawem i w razie potrzeby nasi prawnicy będą mogli reagować od razu, nie tracąc czasu na zdobywanie informacji i danych oraz na zapoznawanie się z Twoją sytuacją.

Zwiększone stawki podatkowe

Zwiększające się obciążenia podatkowe przedsiębiorców to nie nowina. Ostatnio największe chyba kontrowersje budzi uchwalenie podatku CIT dla spółek komandytowych, pomimo że nie są one osobami prawnymi. Raport Coface pokazuje, że już w 2020 roku liczba niewypłacalności przedsiębiorstw wzrosła o o 22% w porównaniu z rokiem 2019. A w tym roku dochodzą dodatkowe obciążenia. Sprawdź, być może jesteśmy w stanie pomóc, by Twoja firma zapłaciła niższy podatek.